“Het diner” van Herman Koch

“Het was alsof het lege bord je uitdaagde om er iets van te zeggen, om verhaal te gaan halen in de open keuken. ‘Dat durf je toch niet!’ zei het bord en het lachte je uit in je gezicht.”

Heb je dat ook wel eens: dat ‘verplichte’ etentje met familie, waar je echt geen zin in hebt? Je weet niet waar je over moet praten, je verveelt je stierlijk, je gedachten glijden weg en je begint je te ergeren aan alles en iedereen. En maar hopen dat het etentje snel is afgelopen.

Herman Koch beschrijft dit gevoel op een geweldige manier in zijn ‘Het diner’. Paul Lohman en zijn vrouw Claire hebben een etentje gepland met zijn broer Serge, een vooraanstaand politicus, en diens echtgenote. Tot in het kleinste detail beschrijft hij alles wat er om hem heen gebeurt, wat tot soms bijzonder grappige taferelen leidt. Vooral de beschrijvingen van de gerant en Pauls reacties daarop, zijn hilarisch. Heel vlot en zeer vermakelijk geschreven – aanvankelijk lijkt dit boek dan ook een komische roman te zijn.

Maar al gauw blijkt dat het etentje niet zo vrijblijvend is. De vier zijn op de hoogte van een misdrijf, waarbij hun kinderen betrokken zijn. Ze zijn hier samen om uit te zoeken hoe ze daarmee moeten omgaan. Langzaam wordt de lezer duidelijk gemaakt wat er precies gebeurd is en tegelijkertijd wordt duidelijk dat niets is wat het oorspronkelijk leek.

Het verhaal wordt verteld vanuit het standpunt van Paul, wat betekent dat veel ‘feiten’ die we voorgeschoteld krijgen, erg gekleurd zijn. Ellenlange flashbacks maken duidelijk dat Pauls gedachten voortdurend afdwalen naar ogenschijnlijk onbelangrijke details. Maar wanneer we langzaamaan het karakter van Paul leren kennen, blijkt dat veel van die ‘details’ die hij op de lezer loslaat, heel anders geïnterpreteerd moeten worden. Het thema van het verhaal wordt duidelijk: in welke mate ben je als ouder verantwoordelijk voor de daden van je kinderen?

De roman is opgebouwd als een diner, met als hoofdstukken ‘aperitief’, ‘voorgerecht’, ‘hoofdgerecht, ’nagerecht’, ‘digestief’ en ‘de fooi’, waarbij de titels zowel naar het menu als naar de ontwikkelingen van het verhaal verwijzen. Ingenieus. Een Nederlandse roman die internationaal hoge ogen gooide. Volledig terecht, naar mijn mening.

Herman Koch: Het diner. Amsterdam, Ambo/Athos, 2014, 301 blz.

Oorspr. uitgave: 2009